ต้นไม้ทนแดด กับต้นปักษาสวรรค์
ต้นไม้ทนแดด กับต้นปักษาสวรรค์ (Bird of Paradise) เป็นพืชดอกเขตร้อนประเภทหนึ่งที่มีดอกทั้งปี นิยมใช้ตัดดอก หรือปลูกสำหรับประดับประดาสถานที่ตกแต่งสวน ความงดงามของไม้อกที่เป็นที่รู้จักเรียงนามเพราะแบบนี้ เป็นที่ติดใจคนที่รักดอกไม้มามากมายถัดมากแล้ว
เพราะคุณลักษณะเด่นของดอกเมื่อเวลาบานเต็มกำลัง จะมีลักษณะเหมือนนกเกาะที่ก้านดอกหรือกาบดอก บางคนก็จินตนาการมองเห็นเป็นนกที่กำลังบินอยู่บนฟ้า บ้างก็มองเห็นเป็นหัวนกที่มีหงอนหรือลักษณะผู้กระทำรีดนิ้วมือของหญิงสาวด้วยลีลาที่อ่อนช้อย สุดแล้วแต่สายตาของแต่ละท่านที่จินตนาการนาๆประการ HOME IN PHUKET
แม้กระนั้นก็ยังมีคนอีกจำนวนหลายชิ้นยังงงเต็กรวมทั้งรู้ผิดมีความคิดว่าต้นปักษาสวรรค์เป็นพืชดอกลักษณะเดียวกับธรรมรักษา(ก้ามกุ้ง ก้ามกั้ง แล้วก็ก้ามปู;Heliconia)ด้วยเหตุว่ามีลักษณะดอกคล้ายกัน ถ้าเกิดไตร่ตรองในทางของความสวย ดอกธรรมรักษานั้นสู้ต้นปักษาสวรรค์มิได้ ราคาก็ถูกกว่า การปลูก การอุปถัมภ์ค้ำชูแล้วก็การขยายพันธุ์ก็ทำเป็นง่ายดายกว่า ซึ่งตรงจุดนี้ก็ต้องการให้ทุกคนทำความเข้าใจเสียใหม่ให้ถูกตรงกันเป็น “ต้นปักษาสวรรค์”
เป็นพืชที่อยู่ในสกุล (Family) Strelitziaceae สกุล (genus) Strelitzia (พืชในสกุลนี้รวมถึงกล้วยพัดด้วย) ซึ่งต่างกับธรรมรักษาที่อยู่ในตระกูล Heliconiaceae สกุล Heliconia อดีตพืชทั้งยังสามจำพวกเป็นต้นปักษาสวรรค์ กล้วยพัด และก็ธรรมรักษา จะอยู่ในสกุลเดียวกวันเป็น Musaceae ทั้งยังต้นปักษาสวรรค์แล้วก็ธรรมรักษาสามารถแบ่งย่อยเป็นประเภท (species) ได้อีกซึ่งในช่วงเวลานี้จะกล่าวถึงเฉพาะประเภทของต้นปักษาสวรรค์เพียงแค่นั้น
ก่อนจะชี้แนะเนื้อหาให้ลึกลงไปถึงประเภทของต้นปักษาสวรรค์ พวกเรามาทำความรู้จักกับพืชดอกเขตร้อนที่มีชื่ออันเพราะว่า “ต้นปักษาสวรรค์” กันพื้นฐานก่อน Phuket Villas
“ต้นปักษาสวรรค์” มีชื่อสามัญว่า Bird of Paradise มีบ้านเกิดเมืองนอนในแอฟริกาใต้ ต้นปักษาสวรรค์มีอยู่หลายแบบ แม้กระนั้นที่นิยมนำมาปลูกกันมากมายมี 2 ประเภทเป็น Strelitzia reginae (ดอกสีส้ม) และก็ Strelitzia Nicolai (ดอกสีขาว)
ลักษณะทางวิชาพฤกษศาสตร์
ลักษณะต้น มี 2 จำพวกเป็น
- จำพวกที่ไม่มีลำต้นอยู่เหนือพื้นดิน ต้นเป็นหัวหรือเหง้ารุ่งเรืองอยู่ใต้ดิน มีแม้กระนั้นก้านใบแล้วก็ตัวใบโผล่ขึ้นมาเพียงแค่นั้น ก้านใบมีสีแดงคล้ำ โผล่ขึ้นมาเหนือดิน ใบเป็นใบผู้เดียว มีอิสรภาพแต่ว่ามักจับกลุ่มกันขึ้นเป็นกอ สูงราว 5-6 ฟุต ยกตัวอย่างเช่น Strelitzia reginae, Strelitzia parvifolia ฯลฯ Phuket Villas
- ประเภทที่มีลำต้นอยู่เหนือพื้นดินเห็นได้ชัดเจน มีลำต้นสูง ใบเหมือนกล้วยพัด บางจำพวกมากถึง 30 ฟุต ใบยาว 6 ฟุต ประเภทนี้ในประเทศไทยในช่วงเวลานี้ที่มีต้นใหญ่ๆและก็มีดอกหาดูได้ยาก อาทิเช่น Strelitzia Nicolai, Strelitzia alba ฯลฯ
ใบ มีสีเขียวเข้ม เนื้อใบเปราะหยาบ มีเส้นใบย่อยขวางกับใบเป็นเส้นบรรทัดตามแนวเฉ ใบรูปรีขอบขนาน ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบสะอาดไม่มีจะ โคนใบเรียวสอบเข้าพบก้านใบ ก้านใบในช่วงต่อรับจากใบเป็นก้านมนกลม ในตอนเหนือดินราว 1 ฟุต ก้านใบจะแผ่แบนโค้งเข้าพบกันเป็นลักษณะกาบ ก้านใบยาวราว 2-3 ฟุต ตอนใบยาวราวๆ 1-2 ฟุต ขนาดใบกว้างโดยประมาณ 3-4 นิ้ว
ดอก ต้นปักษาสวรรค์จะเริ่มให้ดอกเมื่ออายุราวๆ 3-6 ปี แม้กระนั้นจะไม่มีดอกจนตราบเท่ามีใบอย่างน้อยที่สุดปริมาณ 10 ใบ เมื่อมีดอกต้นปักษาสวรรค์จะแทงก้านดอกเป็นลำกลมขึ้นมาจากกาบโคนใบ สูงมาเหนือกอดอกออกเป็นช่อในส่วนปลายของก้านดอก ดอกต้นปักษาสวรรค์ช่อหนึ่งๆจะมีดอกรวมอยู่ในกาบรองดอกเดียวกันตั้งแต่ 3-7 ดอก กาบรองดอกมีลักษณะเหมือนกาบของปลี
สีของดอกและก็กาบรองดอกนี้ในแต่ละชนิดจะมีสีที่แตกต่างออกไป ในดอกหนึ่งๆมีกลีบรูปใบหอกปลายแหลม 3 กลีบ กลีบหนึ่งๆยาวโดยประมาณ 2.5-3 นิ้ว เกสรตัวผู้มีลักษณะเหมือนลูกศรส่วนปลายสุดของท่อเกสรตัวผู้เป็นส่วนของเกสรตัวเมียซึ่งมีสีน้ำตาลอ่อนมองดูเหมือนรูปแบบของส่วนแหลมที่สุดของปลายลูกศรนั่นเอง ดอกต้นปักษาสวรรค์ ช่อหนึ่งๆเมื่อบานสุดกำลังจะยาวได้ตั้งแต่ 4-8 นิ้ว ลักษณะการบานของต้นปักษาสวรรค์เหมือนนกเกาะหรือรูปแบบของผู้กระทำรีดนิ้วมือ ดอกจะบานจากโคนไปพบปลาย บ้าน
เม็ด กลม เปลือกครึ้ม ผิวเรียบเป็นเงา
การขยายพันธุ์ แยกหน่อหรือเพาะจากเม็ด (หากปรารถนาปริมาณต้นมากมาย) กรรมวิธีการให้เม็ดแตกออกเร็วขึ้น โดยการนำเม็ดแช่น้ำร้อน 100°c ตรงเวลา 1 วัน ก่อนนำไปปลูก 7-10 วัน
ภาวะอากาศที่ถูกใจ ต้นปักษาสวรรค์ถูกใจขึ้นในที่ที่โล่งแจ้ง ปรารถนาแสงสว่างมากมายทั้งวัน ลมสงบอยากได้น้ำในจำนวนที่พอเหมาะพอควรเจริญวัยได้ดิบได้ดีในดินร่วนซุยผสมทรายที่มีการระบายน้ำดี แล้วก็ดินที่มีปุ๋ยอินทรีย์ อย่างเช่น ปุ๋ยธรรมชาติหรือปุ๋ยคอก
จำพวกของต้นปักษาสวรรค์
- Strelitzia augusta เป็นจำพวกที่มีลำต้นสูงจากพื้นดินเหมือนกล้วยพัด (Ravenala) ลำต้นสูง 18-20 ฟุต หรือบางต้นมากถึง 300 ฟุต ใบยาว 4-6 ฟุต ใบกล้วยมักแตกเป็นริ้ว เนื่องจากถูกลมพัดตีใบแตก ช่อดอกใหญ่สั้น ติดกาบใบติดลำต้น มีกาบช่อดอกที่เรียกว่าbract หรือ spath .ใหญ่แข็งด้านในมีดอกสีขาว
- Strelitzia caudata เป็นพืชพื้นบ้านของประเทศรัสเซียแล้วก็ทวีปแอฟริกาใต้ ลักษณะลำต้นคล้ายกับ S.augusta แต่ว่ากาบดอกมีสีชมพู ข้างในมีดอกสีขาว
- Strelitzia Nicolai ลำต้นสูงเหมือน S.augusta และก็ S.caudata แม้กระนั้นมีกาบดอกสีแดง กลีบดอกไม้สีน้ำเงินอ่อนคละเคล้าขาว ช่อดอกออกจะใหญ่
- Strelitzia alba ประเภทนี้มีขนาดกอสูงได้ถึง 10 เมตรทีเดียวแม้กระนั้นช่อดอกกลับเล็กนิดหน่อย ดอกเป็นสีเหลืองอ่อนๆแทบขาว กาบรองดอกเป็นสีขาวซีดๆ
- Strelitzia parvifolia ขึ้นเป็นกอใหญ่ กอไม่สูงมากเท่าไรนักราว 4 ฟุต ไม่มีลำต้นสูงพ้นพื้นดิน ใบกลมเหมือนกก ก้านดอกยาวยกตั้งชันขึ้นทำให้ดอกมองดูเด่น กาบดอกสีเหลืองตัวดอกสีเหลืองม่วง มียอดกลีบสีน้ำเงิน บ้าน
- Strelitzia reginae เป็นพวกที่ไม่มีลำต้น แตกกอเจริญ ก้านใบยาว ตัวใบกว้างมน ขอบของใบห่อเข้าด้านในนิดหน่อย กอสูงโดยประมาณ 3-5 ฟุต เติบโตช้า กาบใบมีสีเทาผสมเขียวและก็ชมพูอ่อนๆใบดกวาวเส้นกึ่งกลางใบมีสีแดงหรือชมพูอ่อนๆดอกยกขึ้น มีก้านดอกยาว มักเป็นช่อดอกเดียวหรือมีสองดอกอยู่บนก้านเดียวกัน กลีบเป็นรูปเรือ สีส้มแก่ผสมม่วง กลีบในสีส้ม ปลายกลีบแหลมมีสีน้ำเงิน เมื่อเวลาบานสุดกำลังเหมือนนกเกาะที่ก้านดอกหรือที่กาบดอก
- Strelitzia kewensis เป็นจำพวกลูกผสมระหว่าง S.reginae กับ S.augusta ดอกมีสีเหลืองอ่อน ที่โคนกลีบสีชมพูอ่อน
ต้นปักษาสวรรค์เป็นพืชที่มีความสวยโดยยิ่งไปกว่านั้นดอกจะมองคล้ายกับนกที่กำลังบินอยู่บนฟ้า พวกเราจะปลูกไว้เพื่อดูดอกของมันโดยยิ่งไปกว่านั้น ใบมีสีเขียวเข้ม ลักษณะรูปใข่ แม้กระนั้นตอนท้ายใบจะเรียวแหลมคล้ายกับหอก ใบยาวราว 12-16 นิ้ว ตั้งอยู่บนก้านใบที่แข็งแรงยาวราว 17-18 นิ้ว นิยมนำมาปลูกในสวนหย่อมหรือแนวรั้วบ้าน ความคงทนก็เลยไม่มีความจำเป็นที่ต้องดูแลมากมายฯลฯไม้เลี้ยงง่ายและก็อยากแสงตะวันตลอดวัน HOME
ต้นปักษาสวรรค์ เป็นพืชมีดอก ดอกบางครั้งอาจจะออกเป็นดอกโดดเดี่ยว หรือเป็นช่อ ดอกออกมาจากโคนกาบใบ ก้านช่อดอกกลม มีกาบรองดอกรูปเรือรองรับดอกย่อย มีดอกทั้งปี ดอกเมื่อเวลาบานสุดกำลัง จะมีลักษณะเหมือนนกเกาะที่ก้านดอกหรือกาบดอก ถูกใจดินร่วนซุยผสมทราย ระบายน้ำเจริญ ความชุ่มชื้นสูง แดดรำไร มีดอกเจริญที่มีอากาศเย็น นิยมใช้ตัดดอก หรือปลูกสำหรับประดับสถานที่ตกแต่งสวน
ลักษณะทางวิชาพฤกษศาสตร์
ต้นปักษาสวรรค์มีใบเป็นใบโดดเดี่ยว รูปหอกปนขอบขนาน เหมือนใบกล้วย ปลายใบแหลม วัวนมนถึงสอบ ขอบเรียบกว้าง 10 – 15 เซนติเมตร ยาว 30 – 60 เซนติเมตร ก้านใบยาว 30 -60 เซนติเมตร รอบๆช่วงต่อกับแผ่นใบกลมมน โคนก้านใบแผ่แบนเป็นกาบโอบรอบต้น จะเริ่มให้ดอกเมื่ออายุ 3 – 6 ปี ดอกมีทรงเหมือนนกที่กำลังกางปีก บางครั้งอาจจะออกเป็นดอกผู้เดียว หรือเป็นช่อราวๆ 3 -7 ดอก ออกมาจากโคนกาบใบ ก้านช่อดอกกลม บ้าน
มีกาบรองดอกรูปเรือรองรับดอกย่อย แต่ละดอกมีกลีบเลี้ยงรูปหอกแคบยาว 3 กลีบ แล้วก็กลีบดอกไม้รูปลูกศร 2 กลีบ ส่วนปลายกลีบห่อชิดกัน มีเกสรเพศผู้และก็เพศภรรยาอยู่ข้างใน ช่วงท้ายสุดของลูกศรมียอดเกสรเพศเมียสีน้ำตาลยื่นออกมา เมื่อดอกบานสุดกำลังมีความยาว 8 – 12 เซนติเมตร ทยอยบานจากโคนช่อไปปลายช่อ ผลมีรูปรี จะแห้งรวมทั้งแตก ด้านในมีเม็ด 3 เม็ด รูปกลม มีเปลือกดกสีดำ แก้การปลูกเลี้ยง